Sistemlerde güç kontrolü ve aktarımı çeşitli yollarla yapılabilmektedir. Bu iletim; mekanik, pnömatik, hidrodinamik ve hidrostatik olarak gerçekleştirilebilir. Hidrodinamik sistemler, akışkanın hızlanması ve hareket gücünden faydalanır. Örnek olarak bir su türbinini düşünebiliriz. Hidrostatik sistemlerde ise akışkan basıncından ve debisinden faydalanılarak güç iletimi sağlanmaktadır. Akışkan gücü karada, denizde, havada hatta uzayda bile kullanılabilmektedir. Traktörler, forkliftler, presler, tarım makineleri, vinçler, sepetli platformlar, mobil liftler, inşaat makineleri gibi bir çok uygulamada hidrolik güçten yararlanıyoruz.
Örneğin bir ekskavatörde bomların ve kepçenin hareketi hidrolik silindirler yardımıyla sağlanırken, makine gövdesinin dönmesinde hidrolik motorlar kullanılmaktadır. Ayrıca yürüyüşlerde ve bazı ilave fonksiyonların gerçekleştirilmesinde de hidrolik motorlar görev almaktadır.
Ekskavatörlerde hidrolik güç yaygın olarak kullanılır.
Presler, plastik ve basınçlı döküm makineleri gibi endüstriyel uygulamalarda da akışkan gücünden faydalanılmaktadır. Örneğin preslerde çok büyük kuvvetler elde edilip hassas bir şekilde kontrol edilebilir. Şu anda Dünya’nın en güçlü presi Çin’de yer alan 80000 tonluk kalıp dövme prestir.
Çin’deki 80000 tonluk pres
Hidrolik güç aktarımının avantajlarına bakacak olursak;
- Küçük komponentlerden çok büyük güçler elde edilebilmektedir.
- Doğrusal ve dairesel hareket çıkışı sağlanabilmektedir. (Kullanılan silindirler ve hidrolik motorlar ile)
- Çift yönlü hareket kolaylıkla elde edilebilir.
- Değişken hız kontrolü sağlanabilir.
- Kuvvet, tork, hız ve basınç gibi özellikler sınırlandırılabilmektedir.
- Tek bir güç kaynağından farklı sistemlere güç aktarımı sağlanabilmektedir.
- Güç kontrolü manuel ya da elektronik olarak yapılabilmektedir.
- Sistemin kendi kendini yağlama özelliği vardır.
- Sistemler, zorlu ortam şartlarında çalışmaya uygun olarak tasarlanabilir.
- Sistemler çok karmaşık olmayıp, kolaylıkla anlaşılabilir özelliktedir.
Yukarıda belirtilen avantajların yanında bazı dezavantajları da şu şekilde sıralayabiliriz:
- Hidrolik güç aktarımında verim, mekanik güç aktarımına göre daha düşüktür.
- Kullanılan akışkanın mutlaka temiz olması gerekmektedir. Aksi takdirde sistem zarar görür.
- Sistemdeki kaçaklar çevre kirliliğine ve yangına sebep olabilir. Bunun yanında sağlığımıza da zarar verebilir.
Bu yazının bir kısmı “An Introduction to Practical Hydraulic System Maintenance” kitabından alınmıştır.
Resimler eğitim amaçlı kullanılmıştır.