Hidrolik sistemlerdeki akışkanı vücudumuzda dolaşan kana benzetebiliriz. Akışkanın temel görevi, hidrolik sistemdeki komponentler arasında güç iletimi sağlamasıdır. Bu akışkan, sıkıştırılamaz olmalı ve serbestçe akabilmelidir. Akışkanın akmaya karşı gösterdiği direnç “viskozite” olarak tanımlanır ve bu parametre sıcaklıkla ilişkili olup, sıcaklık arttığında genellikle azalan bir eğilim gösterir.
Günümüzde kabul gören adlandırma ISO viskozite derecesi (ISO VG) değeriyle karşımıza çıkmaktadır. Bu değer, 40o C’de akışkanın cSt biriminden yaklaşık viskozite değeridir. Hidrolik sistemlerde ISO VG15 ile ISO VG100 aralığında akışkanlar kullanılabilmektedir. Karşılaştırma için suyu düşünebilirsiniz. Suyun viskozite değeri yaklaşık 1 cSt’dir. Akışkan seçimi, iklime ve ortam sıcaklığına bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.
Akışkanın viskozitesi sistemde sürtünmeden dolayı oluşan kayıpları etkiler. Yüksek viskoziteli bir akışkan kullanıldığında, direnç artacağından sistemde yer alan boru ya da hortumlardan akışkanı geçirmek zorlaşacaktır. Bu örnekten yola çıkarak, düşük viskoziteli bir akışkan kullanmak tercih edilebilir ancak bu durumda hidrolik sistemdeki komponentlerin çalışması sırasında yeteri kadar yağ filmi oluşamayacağı için bu durum malzemelerde aşınmaya sebep olabilir, iç kaçaklar da artar. İdeal bir akışkanın özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Sıkıştırılamaz olması,
- Serbestçe akabilmesi,
- Yağlama özelliğinin iyi olması,
- Geniş sıcaklık aralıklarında kullanılabilmesi,
- Sistemdeki komponent ve sızdırmazlık elemanları ile uyumlu olması,
- Kimyasal bileşiminin dengeli olması,
- Alevlenmemesi,
- Çevre kirliliğine sebep olmaması,
- İnsan sağlığına zararlı olmaması,
- Kolay tedarik edilip, maliyetinin düşük olması
Akışkanların sınıflandırılmasında, “H” harfi ile tanımlamalar yapılmış, ISO VE DIN standartlarına göre akışkanlar aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
| Açıklama | ISO 6743-4 | DIN 51524 |
| Katkı maddesi olmayan mineral yağlar | HH | H |
| HH + anti-oksidan ve korozyon önletici katkı madde içerenler | HL | HL |
| HL + aşınma önleyici katkı madde içerenler | HM | HLP |
| HLP + temizleyici katkı madde içerenler | HLPD | |
| HM + viskozite değerini iyileştiren katkı maddeler içerenler | HV, HR | HVLP |
| HM + yapışmayı önleyici katkı madde içerenler | HG |
|
Hidrolik sistemlerde doğru akışkanı seçmek ve akışkanın özelliklerini kontrol altında tutmak çok büyük önem taşımaktadır. Sonraki yazılarımızda sistemdeki kirliliğin etkilerini ve yağın temizliğinin ölçülmesi ile ilgili bazı başlıklara yer vereceğiz. Bizi takip edin.
Bu yazının bir kısmı “An Introduction to Practical Hydraulic System Maintenance” kitabından alınmıştır.
Resim ve tablo eğitim amaçlı kullanılmıştır.